domingo, 26 de febrero de 2017

Unatra grafia fracasada

A historia recient de l'aragonés ye plena de prebatinas de normativizar a luenga, de fer frent comuns, de mesas negociaderas, de plataformas de compleganza, .... fracasadas. No cal levar guaire tiempo en isto ta haber-ne visto quantas. Quan en presencio unatra d'ixas, me debato entre a rabia y a pena, entre ploramiquiar u encarranyar-me, y quasi como mecanismo defensivo, me'n foi a rialleta, y preto a trollear, u a fer-ne chanza como olvidando que somos chugando con os zaguers alientos d'a luenga en mayor periglo de desapareixer d'Europa. Que os memes, y as gracietas no enganyen a dengún: lo viviu en istas zaguers semanas me pareixe unatra desgracia ta l'aragonés y a suya conservación.

Quan se proposó as "estreudes normativas" ta mirar de solucionar lo conflicto grafico no me pareixió la millor solución. Creigo que ye una academia formada por chent experta en l'aragonés qui ha de prener ixas decisions. Con tot y con ixo, qualsiquier iniciativa que consigua que se supere o conflicto y que podamos prencipiar a treballar en atras historias, me pareixe bien. 

Baixando a lo mas terrenal, todas tenemos alto u baixo claro como habría d'estar a grafia finitiva de l'aragonés en treitos chenerals. Una grafia que fese contentas a las suyas usuarias. Tanto a qui la tienen como luenga materna y qui la hemos aprendida d'adultas, como a qui la fan servir en zonas an que encara ye viva como qui somos prebando de que impla nuevos espacios. Prou que bi ha diferencias quanto a bellas qüestions menors, pero en lo basico todas tenemos en ment as caracteristicas d'ixa grafia.

Ixe yera l'obchectivo d'o "proceso d'os tres foranos". Que fesen una grafia que, dende a neutralidat, y con criterios filolochicos, podese fer-se servir por a suya comunidat lingüistica. Y l'obchectivo no ha cumpliu garra d'ixos preceptos. No somos pocas las que tenemos la sensación de que a propuesta grafica presentada por a Dirección General de Política Lingüística fa bell diya yera escrita d'antes y que lo que s'ha feito ye chustificar, y malament, ixa decisión.

No ye neutra ya que privilechia clarament a una d'as grafias (la clamada "d'o 87", G.87 entadebant) a favor d'a resta. Os criterios son concieteros de tot, primando os foneticos en uns casos, os etimolochicos en atros, metendo-ne de politicos en o caso d'a NY, y dentrando en temas que s'heba dito que no se i tractarían. De todas as propuestas graficas que existen hue ta l'aragonés, ista zaguera ye la que menos criterio tien. Mesmo la G.87 yera millor en ixo. 

Pero lo pior de tot no ye ixo, sino que no cumple o gran obchectivo: que nos i veigamos reflectadas as usuarias. Si a G87 no consiguió trunfar entre qui tienen l'aragonés como luenga materna, ¿qué nos fa pensar que ista grafia (G.DGPL entadebant), que ye lo mesmo pero con "v" lo conseguiría? Cosa. Entre a resta d'usuarias tamién nos trobamos con que un numer importatn, y m'atrevería a decir que mayoritario, la refusa, asinas que continamos con o mesmo problema, pero con una grafia mas.

Caleba una grafia que complegase, que resultase de consenso, como dicen en a mesma introducción:

Así pues, entendemos que nuestro papel de mediadores nos lleva a intentar encontrar una ortografía de compromiso entre la racionalidad lingüística y las tradiciones socioculturales; una ortografía en la que se vean representadas todas las partes, lógicamente dotada de la necesaria bondad técnica y coherencia interna; una ortografía, en suma, que sea merecedora de consenso. Sin duda, en la práctica existe el riesgo de sumar una ortografía más a las precedentes, pero merecerá la pena si esa nueva ortografía goza del favor de todos. Como filólogos que apreciamos la lengua aragonesa y los esfuerzos de su comunidad de hablantes para dignificarla y darle un futuro viable, nada nos satisfaría más que contribuir positivamente a esa gran empresa colectiva. 

"Mereixedora de consenso", "gozar d'a favor de totz", "coherencia interna", ... son tres d'as faltas que tien ista nueva grafia que, manimenos, sí que "suma una ortografía mas a las precedents".

S'ubrió un plazo d'un mes ta fer definitiva la propuesta grafica. Encara se ye a tiempo de apanyar a situación. Si se ye intelichent, se puet salir d'isto con un prencipio d'alcuerdo. Si se contina con a torpeza contrimostrada, iremos por mal camín.

Bi ha qui diz que si ye a zaguer oportunidat, u que encara que no nos faya goyo nos la hemos de minchar. No sé si opinarían lo mesmo d'as muitas "zaguers oportunidatz" que he viviu en os anyos que levo en isto d'a defensa d'a luenga. En o proceso de Chuntos - II Congreso de l'aragonés muitos creyiemos que isto podeba reendrezar-se a la fin y no estió asinas. Bella cosa feríanos malament. Iste atro proceso, sin participación ni transparencia, tampoco no pareixe que vaiga a resolver o conflicto. De culpables, caldrá buscar-ne, porque sí que lo hese puesto conseguir. Caldrá viyer por qué s'ha preso a decisión de fer asinas una propuesta que a priori caleba que tenese consenso y que solucionase o conflicto.

Caleba intentar-lo, prou que sí. Como he dito antes, a solución no yera optima, pero si conseguiba apanyar o conflicto me valeba. Con ixe documento no nomás no se soluciona o conflicto sino que, ta yo a lo menos, se pierde a confianza en a DGPL y a suya necesaria neutralidat. Si se va a funcionar con tot igual, l'aragonés continará tenendo os mesmos problemas sin solucionar.

Caldrá, como levamos fendo decadas, continar treballando dende as asociacions y dende cadaguna de nusatras por dignificar a luenga, por fer-la servir, por mantener-la viva y que impla por cada diya mas espacios d'os que le han furtau en os zaguers sieglos. No somos pior que fa dos anyos. Vientos favorables habrán de plegar bell diya y sino, caldrá que bufemos. Tenemos una luenga que no nos la mereixemos. Faigamos porque contine viva.

Nota: Ista opinión ye mia y nomas que mia. No represento a garra asociación. No teneba pensau d'escribir guaire sobre o tema, pero visto que qualsiquier s'apunta a opinar (y me pareixe bien) y mesmo que belun m'ha demandau a mia opinión sobre o tema, pues he creyiu convenient fer istas pocas reflexions.

miércoles, 1 de febrero de 2017

A cinta que me moló. Tierra de barrenaus radio 3x05

Sin estar precisament un saputo d'o cine, ye una d'as mias pasions. Os medios actuals permiten, antimás, levar t'a gran pantalla historias que de chiquet nomas yeran posibles en o comic u a literatura de Sciencia Ficción u Fantasía.

China chana as frikis nos imos fendo con o mundo, y hemos aconseguiu emplir d'as nuestras basemias os cines. Como en tot, bi'n ha de buenas y de malas, de millors y pior feitas. Cintas que pareixen salidas d'a ment d'un politoxicomano en un d'os suyos viaches y ideyas que de puro chenial son incomprensibles. Y atras cintas que simplament fan goyo, pero no sabes por qué.

A ufierta audiovisual d'agora ye tant gran y variada, y o tiempo libre tant radiu, que me cal trigar muito. Por ixo, recurro a la chent que tien gustos pareixius pa que me recomiende qué viyer u qué leyer. En iste programa nos chuntemos quatre amigas y charremos de cintas que nos heban feito goyo. Sin garra criterio a priori. A triga no podeba salir mas variada. Cintas que replegoron arrienda diners en taquilla contra atras que s'estrenoron dreitament en TV. Presupuesto multimillornarios contra cintas feitas con a pocha que heba feito lo suyo director. De tot, y muita diversión, como siempre, en iste Tierra de barrenaus radio, que prencipió con una videofatera, y que ya podetz ascuitar y descargar-tos.