domingo, 10 de mayo de 2015

Oficialidat, divino tresoro

"L'aragonés ofizial!". Más que un pegallo, más que una pancarta, tot un chilo de muitas y muitas personas que chilemos en manifestacions y escribiemos en paretz. Hue, por a modernidat, por cansera u por quemisio, ixe chilo s'ixublida. Beluns lo apedecan y mesmo atras no fan alcordanza d'haber-lo dito nunca. Ye a oficialidat una reivindicación chusta? radical? moderna? relevant?.... Charremos

Aclarindo bell concepto, a oficialidat, en toda la planeta, no ye que un status legal. No obliga a cosa. Nomás reconoixe a existencia d'una luenga con un nombre y, más por costumbre social que por atra cosa, l'administración reconoixe a las suyas fabladoras como sucheto de dreito. Y poco más. Por un regular tien tamién asociau bella mena de valuración, protección y espardidura d'a mesma. Y prou.

A protección u as midas asociadas a una luenga por o solo feito d'estar oficial cambea muitismo d'un país a atro. No tien cosa que viyer as politicas y a repercusión d'as mesmas de, por eixemplo, l'occitano en Catalunya, l'irlandés en Irlanda, as 37 luengas oficials de Bolivia u l'anglés, que en EE.UU. no ye tecnicament oficial que en 30 d'os suyo estaus.

A oficialidat no implica cosa. Alavez ¿por qué tanto miedo? ¿Por qué en que charrar d'oficialidat beluns s'esgarrifan y pretan a chilar que les imos a imposar no se qué? De factors bi'n habrá muitos. En un estau a on que imposar ye a norma, y a on que o conoiximiento d'a pluralidat ligüistica, cultural, nacional practicament de qualsiquier mena, más que radiu ye nulo, o miedo u o refús a lo diferent ye bien adintro de l'esmo colectivo. Explicar-les que a oficialidat no implica guaire a chent que encara no entiende, ni quiere entender, as diferencias entre identidat lingüistica, cultural y nacional, entre luenga y dialecto, entre nación y estau, ye bien dificil.

Pero bi ha unatra razón muito más poderosa que a simpla ignorancia, en a mia opinión. Ye o granizo simbolismo d'a oficialidat. A oficialidat no ye a meta. Ye simplament o primer trango enta o pleno reconoiximiento d'os dreitos d'as personas que charran u quieren charrar aragonés. Talment por ixo se trigó ixa reivindicación, la d'a oficialidat, como un simbolo de man d'as primers personas que luitoron por os nuestros dreitos lingüisticos. Ixe "L'aragonés ofizial" que'n charraba en primeras, esdevenió un simbolo ta muitas de nusatras. Ixa oficialidat ye la que se consiguió en Catalunya, Valencia, Balears, País Vasco, Navarra y Galicia mientres a clamada "transición" y alavez se pensó que una hipotetica oficialidat en Aragón levaría a tener os mesmos dreitos que en ixos territorios. Nomás cal viyer as diferents realidats lingüisticas, a nivels lechislativo y social, que bi ha en cadagún d'ixos territorios ta parar cuenta de que a oficialidat teorica, tien efectos practicos bien diferents.


Bi ha una corrient, adintro d'o movimiento d'esfensa d'a luenga, si ye que ixo existe, que no considera a oficialidat como una prioridat. Entienden, no sin parte de razón, que si d'aplican as midas politicas y lechislativas que cal (amostranza, espardidura en medios publicos, capacidat ta endrezar-se enta l'administración, ....) a oficialidat ye nomás una qüestión estetica. De feito estió una d'as cosas an que CHA rebló en a negociación d'a Lei de luengas de 2009.

Soi d'alcuerdo en que no ye condición sine qua non o status legal de luenga oficial ta prener as midas que cal ta que l'aragonés sobreviva. Efectivament, aquella lei de luengas, estando muit luen d'o que le cal a l'aragonés, dibuixaba un scenario plen de posibilidatz lechislativas ta desenrollar politicas d'emparo a la luenga, a la suya amostranza y a la suya dignificación. Como he dito tampoco a oficialidat ye un "balsamo de Fierabrás" que automaticament ferá revilcar a l'aragonés, implindo as clases dende primaria dica la Universidat d'a experiencia y convertindo as carreras de Chistén en una utopía lingüistica.

Manimenos as parolas sí que son importants. ¿Por que s'encerrinaba o movimiento de reconoiximiento d'os dreitos LGTB en que o matrimonio entre personas d'o mesmo sexo se clamase matrimonio? ¿Por qué s'encerrinaban as homofobas en que no fuese asinas? Por qué o facherío patrio podría mesmo minchar-se midas a favor d'a luenga (como ha feito y encara fa de cabo ta quan) sin tartir, pero en que le nombras a oficialidat s'alticaman y implen as columnas y os comentarios d'os suyos Heraldos? Por que decir-le matrimonio a o matrimonio ye igualar dos cosas que son iguals pero que ells no quieren que'n sigan. Porque decir que una luenga (l'aragonés u o catalán) ye igual como o castellano y que tien a mesma dignidat, u que as suyas comunidatz lingüisticas y as personas que las charran han de tener os mesmos dreitos que as castellanofablants, sería equiparar a ixas comunidatz, a castellanofablant y l'aragonesafablant (u catalanofablant). Y ixo no se puede permitir. Quantas vegadas hemos sentiu a las homofobas acubillar-se en ixo de "que faigan lo que quieran, pero que no se diga matrimonio"? Quantas vegadas habremos de sentir encara a qui prefiere que l'aragonés muera y deixe de fer estorbo ixo de "que charren lo que quieran, pero d'oficialidat, ni charrar-ne"?

Tamién son importants os nombres cuanto  a la denominación d'as luengas. Se pueden fer politicas a favor de l'aragonés, clamando-les LAPAPYP y LAPAO? Ye dificil, porque se prencipia d'un no reconoiximiento d'a realidat, pero sí que se pueden fer cosas. Pero mientres a l'aragonés y a o catalán se les clame por atro u atros nombres que no sigan los suyos propios, historicos, scientificos y reconoixius por as lingüisticas y filologas de toda la planeta, qualsiquier cambio lechislativo, politico u social, tendrá ya un planteyamiento erronio, una falta de conoiximiento y reconoiximiento d'a realidat historica y lingüistica en a que preba d'influyir. Si clamo a la gravedat Mariano, no deixará de accelerar as masas en a Tierra a 9,8 metros por segundo a lo quadrau. Pero ye que a gravedat se diz gravedat, no pas Mariano. Y, por muito que diga Pio Moa, a Guerra Civil Espanyola prencipió en o 36. ¿Respetamos u entendemos a qui diz lo contrario?.

A l'aragonés y a o catalán se les diz asinas dende fa sieglos. Bi ha consenso en a comunidat de filologas y lingüistas d'o mundo ta clamar-les asinas. Aragonés y catalán son terminos tecnicos de historia y filolochía. O nombre suyo lo han de decidir as historiadoras, filologas y lingüistas y no pas a politica u o cunyau que tienga la primer ideya peregrina como "aragonés oriental", "fabla" u acronimos absurdos. Y tamién, prou que sí, a suya naturaleza de luenga, dialecto u pellas en vinagre.

Soi pragmatico. Quiero lo millor ta l'aragonés. Soi conscient de como ye a sociedat aragonesa. Una sociedat identitariament espanyolisma. Una sociedat que encara refusa la pluralidat cultural y lingüistica, pero que china chana va ubrindo-se a ista. Una sociedat bien influyenciada por uns medios de comunicación (Heraldo, Aragón TV, ...) que ridiculizan y folklorizan a luenga y a cultura aragonesa.

Tamién soi conscient d'a situación de l'aragonés. Una luenga más que en a tres pedretas. Con una cheneración de ninas y ninos que tasament lo charran en casa, con un prestichio por tierra y con un movimiento en a suya esfensa que no fa que tricolotiar-se y barallar por qüestions. Con enemigos internos y externos y bien pocos amigos. Por ixo, cada trango entabant lechislativament y social, ye una chiqueta victoria. Por ixo aplaudié a lei de luengas d'o 2009, encara que estase de tot insuficient. Por ixo aplaudiría cosas parellanas encara que no levasen a oficialidat sensu estricto.

Pero nunca no renunciaré, ni creigo que haigamos de renunciar a la oficialidat de l'aragonés y o catalán en Aragón. Ni sisquiá que haigamos de deixar-lo como una reivindicación de segunda, u bella cosa sin guaire importancia. A oficialidat ye important por o simbolismo, por a dignidat d'as fabladoras pasadas, presents y futuras y porque, encara que nomás un primer trango, ye l'alazet dende a on que poder reivindicar a nuestra existencia en igualdat de dreitos con a resta d'aragonesas.

A oficialidat de l'aragonés sin politicas que l'acompanyen no vale ta cosa. As politicas a favor d'as luengas sin contemplar a oficialidat siempre quedará baqueando y les mancará una gran dosis de dignidat y de reconoiximiento de que as personas que charramos atras luengas somos iguals que qui nomás charra castellano.

No hay comentarios: