domingo, 31 de mayo de 2015

Enreligau en A liedrera

Fa bells siet u ueito anyos Nacho me gritó pa ufrir de fer una sección en o suyo programa de radio, La Enredadera de Radio Topo. Yo tasament conoixeba o programa. Heba estau profe suyo d'aragonés un verano y hebanos coincidiu en un programa de televisión que se fació lo verano de 2007. En ixas envueltas adubiba con tot y le dicié que prou que sí, que quan querese prencipiabanos...

Quan prencipié a escribir iste post creyeba que heba prencipiau más tarde, pero be-te-me que m'he trobau con que en aviento de 2007, ya saliba la sección que deba en l'antigo blog de La Enredadera, asinas que cuento que ixe mesmo agüerro empecipié con L'aragonés ye bien vivo. A sección prebaba de fer conoixer l'actualidat arredol d'a luenga aragonesa. As noticietas de l'aragonés, que gosabanos decir-le.

A sección pasó por tot. De quincenal a mensual. De quasi no aprestar-me-la a fer cosas una miqueta más pinchetas. Tot fendo-lo como buenament podeba. Sobre tot en os primers tiempos, que ixo d'a radio no lo conoixeba guaire. Agora, mirando-me enta dezaga, cuento que lo podría haber feito millor. Aspero que, a lo menos, "L'aragonés ye bien vivo" haiga feito buena honra ta que más chent conoixca l'aragonés, ta que haigan puesto ascuitar-lo de cutio en a radio y ta haber espardiu as convocatorias que caleba.

Antimás d'as noticias de l'aragonés y convocatorias, tamién vagó de fer bella cosa una mica más pincha. Un anyo lo adediquemos a charrar de atras luengas minorizatas. Una en cada programa. Atro metebanos cantas en aragonés de collas que no lo fan servir de cutio. D'ideyas, bi'n heba arrienda, encara que muitas se quedarán t'atra vegada.


En totz istos anyos, Nacho se ocupó de que antimás de un programa de radio, La Enredadera fese comunidat. Asinas, as colaboradoras que ibanos pasando y a chent que asistibanos a tot ixe trapacil de movidas que organizaba de cabo ta quan, nos ibanos fendo una miqueta familia. Tenié a suerte, gracias a lo programa, de conoixer a grans artistas y expertos en os suyos campos. D'ixamplar a mia uellada sobre temas que a soben desconoixeba. Y de poder fer tot ixo dende aintro.

De momentos miticos, bi'n ha habiu arrienda. Tenié a oportunidat d'entrevistar a Anchel Conte en o 10eno cabo d'anyo d'o programa, en un especial gravau en a Plaza d'a Madalena, a on que, sino m'alcuerdo mal s'estrenó la canta que les adedicó o Comando Cucaracha y que escribió Sonero en A Flama. M'esmeliqué con Jota y Encarni de Dadá, imitando a Rabanaque, probablement o millor poeta que bi ha agora mesmo en Zaragoza. Me emocioné con o especial sobre garcholas que se fació fa no guaire, y que esdevinió un d'os millors programas que fació La Enredadera. Sobrebuenos estioron os capazos en o despachet d'a radio con a chent de Vegetal Jam, Antena Dislocada, .... y tantas personas y colectivos que conoixie fendo tiempo antes d'a sección.

Como La Enredadera yera muito más que no un programa de radio, de grans momentos en vivié bells quantos atros difuera d'a radio. As dos visitas ta Nuez, una ta una chenta que se prolargó y atra t'o sobrebuen festival d'EcoNuez. A cursa t'Aguaron a conoixer a Casa d'o Gaiter. U os diyas d'o libro que organizaba la Biblioteca Frida Kahlo. Siempre rodiau de lo millor de lo millor de l'activismo y d'a cultura militante zaragozana.

Remeraré siempre tamién, como no, haber teniu a oportunidat de conoixer a Ruben Vidriera a tiempo de poder disfrutar d'a suya companyía antes que nos deixase ta cutio. Ell replegó a ideya d'a propuesta de que todas as collas de mosica d'Aragón fesen una canta en aragonés y en fació una, "Sobre una chisla de cierzo". Nos conoixiemos de casualidat en a emisora mientres feba a sección. Dimpués quedemos ta treballar sobre a canta, y mesmo prebemos de ir alicatando a atras collas ta que fesen lo mesmo, creyando "A nuestra canta en aragonés" con muita atra chent. Antimás, como buen inquieto que yera, nos trobabanos por toda mena de puestos, manis, actos y movidas. En as XX Chornadas de Nogara teniemos a honor de viyer-le actuar en o Centro Las Armas en un concierto que nunca no ixublidaremos. Ruben nos deixó, pero aprendiemos muito d'a suya rasmia, que nos ne ampró una miqueta.


En una d'as decisions más absurdas que haiga preso Radio Topo, Nacho habrá de deixar La Enredadera iste mayo. O 7 de chunyo ferá la suya despedida en Las Armas. Muitas lo trobaremos a faltar. A luita por ixe mundo millor que todas queremos, lo clamemos como lo clamemos, ha perdiu un altavoz d'as suyas demandas. Nacho prencipia unatro camín a on que asperemos que lo faiga tant bien como en a radio.

"A liedrera" deixa d'emitir-se, pero que no deixa de creixer, pues os vinclos que muitas hemos teixiu gracias a iste programa son de muit mal crebar. Y aprender, como hemos aprendiu, a sumar fuerzas, a superar "recelos", a entender a l'atro y a endrezar ixas sinerchias ent'o bien común, ye qualscosa que no ixublidaremos.

Tot ye temporal, asinas que cuento que bell diya, antes u dimpués, as ondas de Zaragoza tornarán a emplir-se de La Enredadera.


NOTA: Iste post s'escribió as semanas d'o 11 y o 18 de mayo. No se publicó dica o 31 de mayo, entre que s'emitiba o zaguer programa (por agora) de La Enredadera, ta escusar-me susceptibilidatz



Si quiers ascuitar as colaboracions, recuerda que puetz sentir-ne quasi todas en a canal mia de Ivoox. As fotos son todas ampradas d'o blog y os retes socials de La Enredadera.

jueves, 14 de mayo de 2015

No me demandetz que sía queda. De Faktoria Lila

Imachen amprada de
Faktoria Lila
No me cal fer garra comentario a iste sobrebuen articlo de Faktoria Lila que me pasoron. Charra solet

No me demandetz que sía queda
(Publicau orichinalment en castellano en Faktoria Lila)

Porque antesdahiere, tres d'os vuestros asesinoron a las mullers que deciban que quereban, y dos más preboron de fer-lo. Porque me fa miedo de cumplir as estadisticas de violacions y agresions. Porque cobro menos que no vusatros por fer a mesma faina. Porque cudio de valdes a os fillos vuestros, cocino de valdes a vuestra virolla, escosco de valdes l'escusau a on que cagatz y tos cudio de valdes quan sotz malaudos. Porque he aprendiu a no tartir quan charratz, a qüestionar-me quan me qüestionatz, a que ganetz quan decitz a parola más altera.

Porque vusatros no sabetz lo que ye que te faiga miedo d'andar - simplament - por a carrera. Porque no sabetz lo que son as uelladas que te fan fastio dica tener ansias. Porque no entendetz lo que ye sentir o cuerpo incomodo, os uellos pegallosos, dica ulorar as babas, nomás por caminar, vestir, fer una gambada, treballar, - simplament - estar en o cuerpo nuestro.

Porque vusatros no hetz de recatiar o condón. Porque vusatros no sabetz lo que ye que no s'ascuite o tuyo no. Porque vusatros no entendetz que insistir u exichir en o sexo, se pareixe muito a una violación. Proque a vusatros, o nuestro miedo, tos pareixe victimismo, histeria, loqueria, chantache, como minimo, una exacheración. Porque los que no fetz mica d'isto, bellas vegadas lo fetz, pero no queretz creyer-lo. Porque beluns ni lo fetz ni itz a fer-lo, pero no tenetz a valor, a solidaridat - os uegos - de reconoixer y sinyalar a qui lo fan a lo vuestro arredol, de desmarcar-tos d'ells, de sentir vergüenya de chenero.

Porque no podetz negar-me que lo que digo ye cierto. Que a las mullers nos violan, nos matan, nos pagan menos. Que cudiamos más, que sacrificamos más, que tenemos razons ta que nos faigatz miedo.

No podetz reconoixer-me tot ixo, y demandar-me que siga queda. Que no chile, que no m'encarranye, que lo la "faiga", que no m'esfienda, por lo menos.

No podetz decir-me que a metat d'a chent puet estar una menaza y demandar-me que dimpues contine queda. Cambiatz, protestatz, rebelatz-tos contra qui nos oprimen dende o vuestro chenero.

Y dimpués, si queretz, charramos d'os mios niervols.


domingo, 10 de mayo de 2015

Oficialidat, divino tresoro

"L'aragonés ofizial!". Más que un pegallo, más que una pancarta, tot un chilo de muitas y muitas personas que chilemos en manifestacions y escribiemos en paretz. Hue, por a modernidat, por cansera u por quemisio, ixe chilo s'ixublida. Beluns lo apedecan y mesmo atras no fan alcordanza d'haber-lo dito nunca. Ye a oficialidat una reivindicación chusta? radical? moderna? relevant?.... Charremos

Aclarindo bell concepto, a oficialidat, en toda la planeta, no ye que un status legal. No obliga a cosa. Nomás reconoixe a existencia d'una luenga con un nombre y, más por costumbre social que por atra cosa, l'administración reconoixe a las suyas fabladoras como sucheto de dreito. Y poco más. Por un regular tien tamién asociau bella mena de valuración, protección y espardidura d'a mesma. Y prou.

A protección u as midas asociadas a una luenga por o solo feito d'estar oficial cambea muitismo d'un país a atro. No tien cosa que viyer as politicas y a repercusión d'as mesmas de, por eixemplo, l'occitano en Catalunya, l'irlandés en Irlanda, as 37 luengas oficials de Bolivia u l'anglés, que en EE.UU. no ye tecnicament oficial que en 30 d'os suyo estaus.

A oficialidat no implica cosa. Alavez ¿por qué tanto miedo? ¿Por qué en que charrar d'oficialidat beluns s'esgarrifan y pretan a chilar que les imos a imposar no se qué? De factors bi'n habrá muitos. En un estau a on que imposar ye a norma, y a on que o conoiximiento d'a pluralidat ligüistica, cultural, nacional practicament de qualsiquier mena, más que radiu ye nulo, o miedo u o refús a lo diferent ye bien adintro de l'esmo colectivo. Explicar-les que a oficialidat no implica guaire a chent que encara no entiende, ni quiere entender, as diferencias entre identidat lingüistica, cultural y nacional, entre luenga y dialecto, entre nación y estau, ye bien dificil.

Pero bi ha unatra razón muito más poderosa que a simpla ignorancia, en a mia opinión. Ye o granizo simbolismo d'a oficialidat. A oficialidat no ye a meta. Ye simplament o primer trango enta o pleno reconoiximiento d'os dreitos d'as personas que charran u quieren charrar aragonés. Talment por ixo se trigó ixa reivindicación, la d'a oficialidat, como un simbolo de man d'as primers personas que luitoron por os nuestros dreitos lingüisticos. Ixe "L'aragonés ofizial" que'n charraba en primeras, esdevenió un simbolo ta muitas de nusatras. Ixa oficialidat ye la que se consiguió en Catalunya, Valencia, Balears, País Vasco, Navarra y Galicia mientres a clamada "transición" y alavez se pensó que una hipotetica oficialidat en Aragón levaría a tener os mesmos dreitos que en ixos territorios. Nomás cal viyer as diferents realidats lingüisticas, a nivels lechislativo y social, que bi ha en cadagún d'ixos territorios ta parar cuenta de que a oficialidat teorica, tien efectos practicos bien diferents.


Bi ha una corrient, adintro d'o movimiento d'esfensa d'a luenga, si ye que ixo existe, que no considera a oficialidat como una prioridat. Entienden, no sin parte de razón, que si d'aplican as midas politicas y lechislativas que cal (amostranza, espardidura en medios publicos, capacidat ta endrezar-se enta l'administración, ....) a oficialidat ye nomás una qüestión estetica. De feito estió una d'as cosas an que CHA rebló en a negociación d'a Lei de luengas de 2009.

Soi d'alcuerdo en que no ye condición sine qua non o status legal de luenga oficial ta prener as midas que cal ta que l'aragonés sobreviva. Efectivament, aquella lei de luengas, estando muit luen d'o que le cal a l'aragonés, dibuixaba un scenario plen de posibilidatz lechislativas ta desenrollar politicas d'emparo a la luenga, a la suya amostranza y a la suya dignificación. Como he dito tampoco a oficialidat ye un "balsamo de Fierabrás" que automaticament ferá revilcar a l'aragonés, implindo as clases dende primaria dica la Universidat d'a experiencia y convertindo as carreras de Chistén en una utopía lingüistica.

Manimenos as parolas sí que son importants. ¿Por que s'encerrinaba o movimiento de reconoiximiento d'os dreitos LGTB en que o matrimonio entre personas d'o mesmo sexo se clamase matrimonio? ¿Por qué s'encerrinaban as homofobas en que no fuese asinas? Por qué o facherío patrio podría mesmo minchar-se midas a favor d'a luenga (como ha feito y encara fa de cabo ta quan) sin tartir, pero en que le nombras a oficialidat s'alticaman y implen as columnas y os comentarios d'os suyos Heraldos? Por que decir-le matrimonio a o matrimonio ye igualar dos cosas que son iguals pero que ells no quieren que'n sigan. Porque decir que una luenga (l'aragonés u o catalán) ye igual como o castellano y que tien a mesma dignidat, u que as suyas comunidatz lingüisticas y as personas que las charran han de tener os mesmos dreitos que as castellanofablants, sería equiparar a ixas comunidatz, a castellanofablant y l'aragonesafablant (u catalanofablant). Y ixo no se puede permitir. Quantas vegadas hemos sentiu a las homofobas acubillar-se en ixo de "que faigan lo que quieran, pero que no se diga matrimonio"? Quantas vegadas habremos de sentir encara a qui prefiere que l'aragonés muera y deixe de fer estorbo ixo de "que charren lo que quieran, pero d'oficialidat, ni charrar-ne"?

Tamién son importants os nombres cuanto  a la denominación d'as luengas. Se pueden fer politicas a favor de l'aragonés, clamando-les LAPAPYP y LAPAO? Ye dificil, porque se prencipia d'un no reconoiximiento d'a realidat, pero sí que se pueden fer cosas. Pero mientres a l'aragonés y a o catalán se les clame por atro u atros nombres que no sigan los suyos propios, historicos, scientificos y reconoixius por as lingüisticas y filologas de toda la planeta, qualsiquier cambio lechislativo, politico u social, tendrá ya un planteyamiento erronio, una falta de conoiximiento y reconoiximiento d'a realidat historica y lingüistica en a que preba d'influyir. Si clamo a la gravedat Mariano, no deixará de accelerar as masas en a Tierra a 9,8 metros por segundo a lo quadrau. Pero ye que a gravedat se diz gravedat, no pas Mariano. Y, por muito que diga Pio Moa, a Guerra Civil Espanyola prencipió en o 36. ¿Respetamos u entendemos a qui diz lo contrario?.

A l'aragonés y a o catalán se les diz asinas dende fa sieglos. Bi ha consenso en a comunidat de filologas y lingüistas d'o mundo ta clamar-les asinas. Aragonés y catalán son terminos tecnicos de historia y filolochía. O nombre suyo lo han de decidir as historiadoras, filologas y lingüistas y no pas a politica u o cunyau que tienga la primer ideya peregrina como "aragonés oriental", "fabla" u acronimos absurdos. Y tamién, prou que sí, a suya naturaleza de luenga, dialecto u pellas en vinagre.

Soi pragmatico. Quiero lo millor ta l'aragonés. Soi conscient de como ye a sociedat aragonesa. Una sociedat identitariament espanyolisma. Una sociedat que encara refusa la pluralidat cultural y lingüistica, pero que china chana va ubrindo-se a ista. Una sociedat bien influyenciada por uns medios de comunicación (Heraldo, Aragón TV, ...) que ridiculizan y folklorizan a luenga y a cultura aragonesa.

Tamién soi conscient d'a situación de l'aragonés. Una luenga más que en a tres pedretas. Con una cheneración de ninas y ninos que tasament lo charran en casa, con un prestichio por tierra y con un movimiento en a suya esfensa que no fa que tricolotiar-se y barallar por qüestions. Con enemigos internos y externos y bien pocos amigos. Por ixo, cada trango entabant lechislativament y social, ye una chiqueta victoria. Por ixo aplaudié a lei de luengas d'o 2009, encara que estase de tot insuficient. Por ixo aplaudiría cosas parellanas encara que no levasen a oficialidat sensu estricto.

Pero nunca no renunciaré, ni creigo que haigamos de renunciar a la oficialidat de l'aragonés y o catalán en Aragón. Ni sisquiá que haigamos de deixar-lo como una reivindicación de segunda, u bella cosa sin guaire importancia. A oficialidat ye important por o simbolismo, por a dignidat d'as fabladoras pasadas, presents y futuras y porque, encara que nomás un primer trango, ye l'alazet dende a on que poder reivindicar a nuestra existencia en igualdat de dreitos con a resta d'aragonesas.

A oficialidat de l'aragonés sin politicas que l'acompanyen no vale ta cosa. As politicas a favor d'as luengas sin contemplar a oficialidat siempre quedará baqueando y les mancará una gran dosis de dignidat y de reconoiximiento de que as personas que charramos atras luengas somos iguals que qui nomás charra castellano.

viernes, 8 de mayo de 2015

Chiapas y a revolución. Tierra de barrenaus radio 1x02

"O primer diya de chinero baixoron d'a montanya guerrillers zapatistas ta chilar as suyas proclamas". Asinas prencipiaba una canta de Ismael Serrano, cantaire que de chiquet me feba firme goyo. A revolución zapatista, quasi sin saber-lo, me fue acompanyando dende chovenot, pero no estió dica que conoixié a Arale y a suya pasión por Chiapas que prencipié a conoixer-la.

Como digo en o programa de radio adedicau a ista repolida revolución, l'articlo que a mesma Arale escribió en Más rasmia, a revista que publicaba Chobenalla Aragonesista, estió un primer trango ta conoixer ista revolución que prencipió en 1994 y que encara contina. Muitos anyos dimpués se formó Caracol Zaragoza, o ret de personas por l'autonomía zapatista y gracias a ellas conoixié muito millor iste proceso revolucionario.

Conoixié a situación en Chiapas antes d'o devantamiento, en un rechimen quasifeudal y racista. Tamién o devantamiento armau, quan l'Exercito Zapatista de Liberación Nacional prenió bells lugars de l'Estau de Chiapas, y como decidioron dimpués quedar-se en a selva y no tornar a foter tiros. Conoixié como dende que Chiapas esbellugó, as condicions de vida d'a chent que i vive han amillorau tenendo acceso a sanidat y educación, chestionando a vida cutiana, as tierras, os treballos, .... Viyé a solidaridat que dende totz os cabos d'o mundo les plega por cada diya. Leyé, sintié y me gronxie con tot l'arte inspirau por a revolución zapatista.

Cosa no ye ideyal. As zapatistas han teniu muitas cosas en contra y, con tot y con ixo, han resistiu a lo mal gubierno mexicano, a os paramilitars, a la falta de bell recurso, a las contradiccions internas, .... amillorando en poco más de 20 anyos a vida de muitas y muitas personas y contrimostrando que se pueden fer experiencias d'autochestión con un exito más que acceptable.

Tamara y Pati, todas dos de Caracol Zaragoza, me facioron a honor de trayer totz os suyos conoiximientos ta Tierra de barrenaus Radio y recontar qué ye tot ixo que ye pasando por Chiapas, que tanto en hemos sentiu charrar, y que a soben tant poco conoixemos.

Puetz sentir-lo en o reproductor d'abaixo, u descargar-te-lo punchando en iste vinclo


martes, 5 de mayo de 2015

Cincomarzada zancochera

Montando un puesto en a
"Cincomarzada" de 2015
Que o concello de Zaragoza quiere acotolar a Cincomarzada, más que una rumor, ya ye una evidencia. Que a FABZ colabore en ixa faina de traza tant entusiasta u inchenua, seguntes quieras pensar mal u no, ya ye más nuevo. A lo menos ta yo. Talment haiga plegau o momento de qüestionar si hemos de deixar en mans d'a FABZ y d'o concello a celebración de una fiesta de caracter tant popular como a Cincomarzada. Talment haigamos de planteyar un modelo asambleyario y participativo. U bien diferent a l'actual como poco.

Ya dende fa bell anyo, o concello decidió que a estratechia de ir cambiando de parque a Cincomarzada anyo par d'atro podría funcionar. Asinas pasemos por bella mica de parques millor u pior adequaus a todas as necesidatz d'a fiesta. En totz os casos, pior que no o Tío Chorche. A enchaquia y a complicidat d'as vecinas d'o parque estió prou ta que no nos alticamasenos masiau. Encara que a popularidat (en totz os sentius d'a parola) d'a fiesta baixó, no podioron acotolar-la y totz os anyos tirabanos alto u baixo entabant. Mesmo si pleveba, s'apanyaba qualcosa y febanos buens ratetz.

Iste anyo plego la rematadera. Totz os despropositos posibles se concentroron arredol d'a Cincomarzada en un clarismo eixemplo de cómo no chestionar una fiesta. A culpa ye d'o concello, prou que sí, pero bi habió atros embrecaus en o zancocho, como a FABZ u os penyistas. Complices involuntarios, u no? Ixo ya lo sabrán decir millor atros que conoixcan millor as familias, mafias y collas d'afinidat d'ista Inmortal y, de cabo ta quan, ababola ciudat.

Ya d'antes d'a creixida apocaliptica de l'Ebro, o Concello prencipiaba con o suyo mini-boicot programando actos paralelos. Antiparte de fer competencia a la propia Cincomarzada, creigo que fer una recreación de los Sitios, en una calendata que se ye remerando unatra fita historica leva, como poco, a la confusión. Pero en o país que s'inventó a exposición de "Fernando II o rei que imachinó Espanya", a rigor historica no ye so que una groma. Tampoco no me voi a meter niquitoso con o tema historico d'a cincomarzada, pues creigo que ha sobreciu o motivo historico que levó a celebrar-la y agora se tracta d'atra mena de celebración. O concello podría no programar cosa en a Cincomarzada y convidar a las ciudadanas a ir-ie y conoixer o treballo de tantas y tantas entidatz socials y aprofeitar os parques ta lo que son: vivir-los y disfrutar-los. Mesmo ta fer educación ambiental, fendo campanyas de respeto a las zonas verdes urbanas. Pero dende fa anyos decidió d'amarguinar-la, amagar-a y mesmo fer-le a "competencia".

Con a creixida, plegó a enchaquia. No soi cheologo ni tiengo prous conoiximientos ta saber si bi heba bell periglo. Sí que sé, pues paso totz os diyas por astí, que en o parque no se viyeba garra problema. Con tot y con ixo, confiaré en a buena fe d'o Concello y suposaré que sí que existiba ixe periglo y que caleba sacar a celebración d'o parque. Como de feito se fació con as penyas que fuoron t'o Parque Torreramona, que pareixe que han privatizau, u con a recreación d'a guerra d'o francés que tanto goyo fa a l'espanyolamen. Ye curioso que chusto, as unicas que yeran imposibles de reubicar yeran os colectivos, asociacions y organizacions que pareixe que tanto estorbo fan a lo concello, no?. Se podeba reubicar a las Penyas, ixas que nomás se tricolotean con o Concello quan preba de sacar-les o negocio que tant mafiosament manullan. Se podeba reubicar a recreación, que tanto tocaría os corazons d'o espanyolismo, que tant furament refusoron a invasión d'ixos malcaraus que nos quereban imposar a civilización. Manimenos no bi heba traza humana, pareixe estar, de reubicar a las asociacions, a tot ixe teixiu social que fa que por cada diya, ista ciudat tienga vida. Ni o Parque Gran, u lo d'a Paz, u tantos atros que tenemos a suerte de tener en Zaragoza, pareixeban querer a nuestra presencia. 
Pancartas en a Cincomarzada de 2004

A FABZ no nomás ni tartió sino que colaboró en ruedas de prensa con o concello anunciando a imposibilidat de celebrar-lo en a calendata y mentindo quan se dició que se celebraría o primer domingo que se podese. Atro desproposito, por cierto. Ya que a cincomarzada no se celebraba o 5 de marzo, se podeba cambiar a qualsiquier atro diya. ¿Por qué a un domingo? Ye bella cosa que dengún no me ha sabiu responder encara. 

Con tot y con ixo, y como muitas ya nos barruntabanos, continoron as cagarruciadas. ¿Qual yera lo pior diya ta meter a Cincomarzada? Uno que bi hese atras cosas que fer en Zaragoza, que parte d'a ciudat tenese puent y hopase bien luen, y si antimás se celebraba belatra fiesta tanto en Zaragoza como en a resta d'Aragón ta que un amiro de chent se'n tornase t'os suyos lugars, millor. Ixe diya yera Sant Chorche. Con más diyas que fornigas, s'heba de trigar ixe. Qui prenió ixa decisión? Con qué criterios?

O 23 d'abril se chuntoron asinas a feria d'o libro, una feria d'artesanía alimentaria en a Plaza d'os Sitios, y dos cincomarzadas, la d'as penyas y la d'os colectivos. La una en o parque penyista de Torreramona y l'atra en o Tío Chorche. Os diyas d'antes, a mayoría d'as mias amigas, companyeras de treballo, familiars, etc... que no yeran embrecadas en garra asociación nian sabeban que se fería o 23 d'abril, y prou que tampoco no a on. O concello y a FABZ no facioron mica publicidat, encara que por a radio se sentiba terne que terne anuncios d'o Diya d'Aragón, cuento que pagaus por a DChA. Por qué as penyas no fuoron t'o Parque d'o Tío Chorche encara ye un misterio ta yo. Pero ye claro que tenendo un parque en rechimen de semipropiedat, ta que vas a marchar t'atro cabo. Ye normal.

Plegó o 23 d'abril. Ya contabanos que bi habría muita menos chent. Bien se valeba que Los Gandules yeran anunciaus a las 17:30 en o parque y una patacada de chent vendría a viyer-los. Pero ups! O concello, a FABZ u qui fuese o responsable, ixublidó de sacar-los d'as webs u d'anunciar que, ixe diya, Los Gandules ya teneban concierto en Calamocha y que, alavez, no podeban venir t'o parque. Mirar d'afirmar unatra colla que trayese una cantidat de publico parellana, cuento que yera imposible, porque total, como yera nomás t'os colectivos, ....

Montemos os nuestros puestos, entre que viyebanos como a o nuestro costau una colla de personas s'apanyaban una barra firme pincha. Extracción de fumos, un chenerador granizo como un güei, una decena de personas treballando-ie d'uniforme,... quasi pareixeban profesionals.... Probablemente porque en yeran. Talloron, por cierto, bell par de brancas d'o pin que teneba en a suya parcela mientres montaban, lo que cuento que tampoco no ye guaire legal. Les preguntemos de qué colectivo yeran, porque ya nos prencipiaba a pareixer una mica raras as trazas que teneban de treballar y que todas isen con chambretas de publicidat d'un ron. Nos dicioron que yeran d'un caterin que les heban "subafirmau" a barra. 

Faciemos uellos de caparra quan nos lo dicioron, pues ni se nos heba pasau por o tozuelo, como ye normal, que se permitise "subafirmar" barras a interpresas en una fiesta popular que se suposa que ye ta empentar que as asociacions y colectivos d'o teixiu social zaragozano pueda fer bell par de perretas con que sobrevivir tot l'anyo. Avisemos a las autoridatz d'a FABZ y a respuesta estió mesmo más penible. A barra en qüestion yera d'una asociación de penyistas que la heban adchudicau a o caterin ixe. Penyistas que siquiá yeran en o parque. Yera un negocio. Mica motivación social. Siquiá de diversión. Puro NEGOCIO. Ixo se permitiba? Sí. Ixa estió a respuesta d'a FABZ. Dende feba anyos, ta forro de bota, seguntes nos informoron ellas mesmas. Pero en ista edición d'a Cincomarzada, antimás, fendo competencia dreita a toda la resta de colectivos que teneban arredol. Atronando-nos con a suya mosica de Melendi y reggaeton, por cierto, y sin deixar ascuitar a mosica d'a resta.

Bella persona decidió que, ya que a FABZ no iba a aturar o desproposito y no nomás no feba cosa, sino que chutificaba feriar os puestos d'a cincomarzada, caleba que s'informase a las clients de a on yeran consumindo. Una d'as cosas que fa muita d'a chent que va t'a cincomarzada ye aprofeitar ta refirmar a os colectivos. Por defecto, ixas personas entre as que soi yo mesmo, suposamos que todas as barras representan colectivos y organizacions ciudadanas. S'informó alavez a os clients que ixa barra yera de una interpresa y que decidisen, con toda la información, si quereban fer-se a biera astí u en belatro puesto. Beluns i continoron tant tranquiletz y bells atros decidioron de marchar. Dica que plegó un encargau "cunyau" que se concaró de muit malas trazas con a persona que yera informando. Le convidemos a que fese lo mesmo y que informase de qué yeran a resta de barras. No caleba porque a resta yera bien claro a qui perteneixeban. Nomas ell quereba amagar l'orichen d'a barra y o destino d'os diners que se i deixaba la chent. Nos "informó" chilando que a FABZ feba lo mesmo, subafirmando o suyo puesto. Si ixo ye asinas me pareixe mesmo más denunciable, y tos convido a que tos n'informetz y me lo escribatz como comentario u tos metatz en contacto con yo.

A cincomarzada, dende bien choven, ye una d'as mias fiestas favoritas d'o calendario zaragozano. Un diya a l'aire libre, con borina, reivindicación, mosica,... conoixendo atras luitas y atras luitadoras y compartindo experiencias con muita chent. Ye tamién, ta muitas d'as asociacions que i van, una d'as principals fuents d'ingresos que tienen en tot l'anyo. Manimenos, u precisament por ixo, o concello quiere acotolar a fiesta d'a cincomarzada. Os motivos por os que a FABZ i colabora voluntariament u involuntaria me son desconoixius.

Cuanto a las penyistas mica no aspero d'ellas. Nunca no s'han preocupau que d'ellas mesmas y d'o cazurrismo que amuestran en un grandismo porcentache. Ye una pena que una ideya tant buena como la d'as penyas acabe en un negocio ta uns pocos, seguius por un ciento de capins millor u pior intencionaus.

Aspero que cambeen as cosas luego en o Concello de Zaragoza, pero en qualsiquier caso y pase lo que pase, ya ye hora de cambiar a traza de pensar y chestionar a Cincomarzada. No podemos tolerar que contine en mans d'una ineficaz y poco participativa chestión d'a Federación de Vicos. Talment ye hora de prencipiar a pensar en una Cincomarzada chestionada dreitament por as organizacions que sí que nos intresa que a Cincomarzada siga en veras popular.